लटकता स्तंभ : श्रद्धा, शिल्पकला आणि विद्यार्थ्यांसाठी जीवनपाठ

भारतीय संस्कृती ही केवळ देव-देवतांची उपासना, मंदिरे किंवा पूजा-अर्चा यापुरती मर्यादित नाही. ती एक संपूर्ण जीवनपद्धती आहे, ज्यामध्ये कला, विज्ञान, तत्त्वज्ञान आणि अध्यात्म एकत्र गुंफलेले आहेत. आंध्र प्रदेशातील लेपाक्षी मंदिरातील “लटकता स्तंभ” हा याच संस्कृतीचा, याच परंपरेचा आणि याच अद्भुत कलाकृतीचा एक विलक्षण नमुना आहे.

१६व्या शतकातील विजयनगर साम्राज्याच्या काळात बांधलेले हे मंदिर आजही प्रत्येक पर्यटकाला, भक्ताला आणि अभ्यासकाला चकित करून सोडते. भगवान शिवाच्या उग्र रूप असलेल्या वीरभद्राला अर्पण केलेले हे मंदिर केवळ धार्मिक दृष्ट्या महत्त्वाचे नाही, तर अभियांत्रिकी, शिल्पकला आणि मानवी कल्पकतेचे उत्तम उदाहरण आहे.

लटकता स्तंभ : एक रहस्य, एक प्रतीक

लेपाक्षी मंदिरातील हा विशेष स्तंभ जमिनीला पूर्णपणे टेकलेला नाही. त्याच्या पायथ्याशी एक बारीकशी फट आहे, ज्यातून लोक कपडा, कागद किंवा फुलं सरकवतात आणि हे एक प्रकारचे भक्तिभावाचे प्रतीक मानतात.

लोकान्नी दिलेल्या माहीतीनुसार, हेमिल्तोन या एका ब्रिटिश अभियंत्याने या स्तंभावर प्रयोग करण्याचा प्रयत्न केला. त्याला वाटले, हा स्तंभ चुकीच्या बांधकामामुळे “लटकता” दिसतो. पण जसा त्याने स्तंभ हलवण्याचा प्रयत्न केला, तसा संपूर्ण मंडप हलायला लागला. तेव्हा त्याने प्रयत्न सोडून दिला. हा किस्सा आपल्याला सांगतो की, कधी कधी जे आपणास अपूर्ण किंवा विचित्र वाटते, तेच प्रत्यक्षात संपूर्ण रचनेचे संतुलन टिकवून ठेवत असते.

विद्यार्थ्यांसाठी संदेश : अपूर्णता हीच पूर्णता

प्रिय विद्यार्थ्यांनो, या लटकत्या स्तंभातून आपण एक मौल्यवान धडा घेऊ शकतो.

आपल्या जीवनातही काही गोष्टी “अपूर्ण” किंवा “विचित्र” वाटतात. उदाहरणार्थ,

तुमचे गुण काही विषयांत कमी येऊ शकतात,
तुम्हाला बोलण्यात किंवा लिहिण्यात संकोच वाटू शकतो,
तुमच्या व्यक्तिमत्त्वात काही कमतरता असू शकतात.

पण या छोट्या “अपूर्णता” तुम्हाला खास बनवतात. जसे त्या स्तंभावर छोटा फट असूनही संपूर्ण मंदिराची शोभा वाढली आहे, तसेच तुमच्या अपूर्णतेतूनच तुमची खरी ताकद उभी राहते.

श्रद्धा आणि विज्ञान यांचा सुंदर संगम

भारतीय संस्कृती आपल्याला सांगते की श्रद्धा आणि विज्ञान हे दोन विरोधी ध्रुव नाहीत. उलट ते एकमेकांना पूरक आहेत.

शिल्पकाराने त्या काळी अभियांत्रिकीच्या कौशल्यातुन हा स्तंभ बसवला.
भक्ताने त्यामध्ये दैवी शक्तीचे प्रतीक पाहिले.

दोन्ही दृष्टीकोन महत्त्वाचे आहेत. विद्यार्थ्यांनी हे समजून घ्यावे की विज्ञान आपल्याला प्रश्न विचारायला शिकवते आणि श्रद्धा आपल्याला नम्रतेने उत्तर शोधायला शिकवते. जर केवळ प्रश्नच विचारले आणि कोणत्याही गोष्टीवर विश्वास ठेवला नाही, तर जीवन कोरडे होते. आणि जर अंधविश्वासच ठेवला, तर ज्ञानाचा दरवाजा बंद होतो.

अभ्यासासाठी धडा : संयम आणि संतुलन

लटकता स्तंभ आपल्याला संतुलनाचे तत्त्व शिकवतो. जसे तो थोडासा “जमिनीपासून वेगळा” असूनही संपूर्ण मंडप तोलून धरतो, तसेच तुमच्या अभ्यासात संतुलन असावे.

अभ्यास आणि खेळ यामध्ये संतुलन ठेवा.
स्पर्धा आणि सहकार्य यामध्ये संतुलन ठेवा.
शंका आणि विश्वास यामध्ये संतुलन ठेवा.

अभ्यास करताना अति आत्मविश्वास ठेवू नका, पण भीतीपण बाळगू नका. हा स्तंभ आपल्याला सांगतो की, “थोडीसी फट असली तरी संपूर्ण रचना मजबूत राहू शकते.”

चारित्र्यनिर्मितीचा धडा : स्थैर्य

स्थैर्य म्हणजे काय? वादळ असो, पाऊस असो किंवा शतकांचे प्रवाह असोत, तरीही जे टिकून राहते तेच खरे स्थैर्य.
हा लटकता स्तंभ शेकडो वर्षे तसाच उभा आहे. त्याची ही स्थिथिर उभी स्थिती आपल्याला सांगते की, कीतिही वाईट परिस्थिती आली तरी आपला स्वभाव, आपली मूल्ये आणि आपली प्रामाणिकता कायम ठेवा.

विद्यार्थ्यांनो, तुम्ही कितीही परीक्षांचा, अपयशांचा सामना करा, तरी तुमचे चारित्र्य, तुमचा प्रामाणिकपणा आणि तुमची मेहनत टिकवलीत, तर जगातील कोणतीही शक्ती तुम्हाला हरवू शकणार नाही.

विद्यार्थ्यांनो, ही शिकवण तुमच्यासाठी महत्त्वाची आहे. मोबाईल, टीव्ही, इंटरनेट, आकर्षणे, या सगळ्यांत तुम्ही गुंतून जाऊ नका. त्यांचा वापर शहाणपणाने करा. मन मुक्त ठेवा, कारण मुक्त मनालाच खरे शिक्षण प्राप्त होते.

श्रद्धा, शिल्पकला आणि जीवनाचा धडा: लेपाक्षी मंदिरातील लटकता स्तंभ हा केवळ एक वास्तुशिल्प चमत्कार नाही. तो एक जिवंत संदेश आहे, श्रद्धा ठेवा, पण प्रश्नही विचारा. अपूर्णतेला घाबरू नका, त्यातूनच तुमची ताकद तयार होते. जीवनात संतुलन आणि स्थैर्य ठेवा. अध्यात्मिक दृष्टीने मुक्त राहा.

प्रिय विद्यार्थ्यांनो, या स्तंभाकडे फक्त एक ऐतिहासिक वा धार्मिक स्थळ म्हणून पाहू नका. त्याला तुमच्या आयुष्याचा गुरू समजा. कारण तो जसा शतकानुशतके उभा आहे, तसाच तुमचाही स्वभाव, तुमचे ध्येय आणि तुमची मूल्ये दृढ असली पाहिजेत.

लटकता स्तंभ आपल्याला सांगतो—

जर आपली श्रद्धा, मेहनत आणि चारित्र्य मजबूत असेल.जमिनीवर न टेकता सुद्धा आपण आकाशाला स्पर्श करू शकतो

लेखक : धनंजय शिंग्रूप

Educator and Trainer at

GrowEng Studies and Trainings

Coaching Institute for English and Social Science

CLICK HERE FOR : Why the differences increased between parents and their children?