गुणांच्या आभासी दुनियेत हरवलेलं खरं शिक्षण – एक पालक म्हणून आत्मपरीक्षणाची वेळ

 गुणांच्या आभासी दुनियेत हरवलेलं खरं शिक्षण

– एक पालक म्हणून आत्मपरीक्षणाची वेळ

दरवर्षी निकाल लागल्यावर आपलं मन अभिमानाने भरून जातं.

"माझ्या मुलाने ९५% गुण मिळवलेत!"

"मुलगी टॉपला आहे!"

"घरात पहिल्यांदाच एवढे चांगले गुण आले!"

असं वाटतं की या गुणांनी सगळी स्वप्नं पूर्ण झाली… पण खरंच तस झालंय का?

गुण वाढताहेत… पण समज कमी होतेय?

या वर्षी CBSE बारावीमध्ये २५ हजारांहून अधिक विद्यार्थ्यांनी ९५% पेक्षा जास्त गुण मिळवले. दहावीमध्ये तर ४५ हजार विद्यार्थ्यांनी ९५% चा आकडा पार केला! पूर्वी जे अशक्य वाटायचं, ते आज सर्रास घडतंय.

पण या आकड्यांच्या मागे एक शांत प्रश्न उभा राहतो,

हे गुण काय दर्शवतात? ज्ञान? की पाठांतराची चोख प्रॅक्टिस?

पुस्तक पाठ करा. उत्तरं लक्षात ठेवा. वहीत लिहिलेलं तसंच उत्तर लिहा, आणि गुण तुमचे!

समज, विचार, प्रयोग, प्रश्न... या गोष्टी या सिस्टीममध्ये कुठेच दिसत नाहीत.

शिक्षण संपतंय तिथेच जिथे आयुष्य सुरू होतं

भारतामध्ये फक्त:

२५% MBA पदवीधर

२०% इंजिनिअर

१०% सामान्य पदवीधरच

"नोकरीकरता तयार" मानले जातात.

म्हणजे ९५% गुण असले तरी विद्यार्थी प्रत्यक्ष कामात, संवादात, टीममध्ये, समस्यांवर विचार करताना पिछाडीवर पडतात.

हे गुण खरंच यशाचे प्रतीक आहेत का? की केवळ तात्पुरता आभास?

आज मुलगा गणितात १०० पैकी १०० मिळवतो. पण जेव्हा ATM कार्ड कुठे अडकतं किंवा Google Sheet वापरायची वेळ येते तेव्हा मात्र तो बिथरतो.

 शालेय प्रणाली बदलतेय, पण खोलवर अजून हात घालायचा आहे

CBSE ने काही चांगले निर्णय घेतले आहेत:

मेरिट लिस्ट नाही.

टॉपरची नावे जाहीर होत नाहीत.

'Fail' नाही, 'Essential Repeat' असा सौम्य शब्दप्रयोग.

‘First/Second Division’ असे टॅग्स हटवलेत.

हे बदल विद्यार्थ्यांच्या मानसिक तणावासाठी उपयोगी पडतात. पण मुख्य प्रश्न सुटलेला नाही:

मुलांना खरंच शिकायला आवडतंय का?

ते विचार करतात का? प्रश्न विचारतात का?

या प्रश्नांची उत्तरं अजूनही चिंता वाढवणारी आहेत.

 आपण पालक म्हणून काय पाहतोय?

आपल्याला मुलाचा निकाल हवाय, पण त्याच्या अभ्यासाची खोली, समज, विचारशक्ती पाहण्याचा आपण प्रयत्न करतो का?

एक उदाहरण:

तुमच्या मुलाला विचारून पहा, "दोन पानांमध्ये अंतर कसं मोजतात?"

(हे वाक्य समजुन घेवु यात,

"तुमच्या मुलाला विचारून पहा, 'दोन पानांमध्ये अंतर कसं मोजतात?'"

हा एक रूपक (metaphor) आहे, आणि तो विचार करण्याची पद्धत दर्शवतो.

याचा साधा आणि स्पष्ट अर्थ: शालेय अभ्यासात मुलं जे शिकतात, ते केवळ पाठांतरापुरतं मर्यादित आहे का, की त्यांना प्रत्यक्ष आयुष्यात उपयोगी ठरणारी गोष्ट समजतेय का, हे तपासण्यासाठीचा एक प्रश्न.

उदाहरण देतो: आपण दोन पानं हातात घेतो, एक पुस्तकाचं, दुसरं वहीचं, "या दोन्ही पानांमधलं अंतर किती?" हा प्रश्न गणिताचा नाही, पण विचार करण्याची क्षमता मोजण्याचा आहे.

मुलाचं उत्तर काय असावं?

जर तो विचारात पडला आणि म्हणाला,

"कशाचा आधार घ्यायचा? मोजायचं म्हणजे नेमकं काय?"

तर तो विचार करतो आहे, उत्तम गोष्ट.

जर त्याचं उत्तर असं असेल,

"ते पुस्तकात नाही ना, म्हणून माहित नाही!"

तर तो फक्त पाठांतरावर अवलंबून आहे, आणि याचा अर्थ समजुन न घेता फक्त गुण मिळवलेत.

अंतिम निष्कर्ष:

या प्रश्नाचा उद्देश असा आहे की,

मुलाला ‘माहित असणं’ आणि ‘समजून घेऊन विचार करणं’ यामधलं अंतर समजावं.

गुण ही गोष्ट आहे ‘माहित आहे’ या आधारावर; पण आयुष्य चालतं ‘समजलं आहे’ आणि ‘विचार करता येतो’ या गोष्टींवर.)

जर तो Google वर उत्तर शोधतोय, तर समजून घ्या, शिक्षण पाठ झालंय, पण शिकलं नाहीये.

खरं शिक्षण हे गुणांपलीकडे आहे शिक्षण म्हणजे:

संवाद करायला शिकवणं,

समस्या सोडवायला शिकवणं,

चुका मान्य करायला शिकवणं,

आणि सगळ्यात महत्त्वाचं, "काही नवीन शिकताना गोंधळून न जाता, शिकत राहणं."

गुण हे फक्त झाकण आहे, ज्ञान म्हणजे आतलं खवलेलं शिजलेलं सार.

थोडं आत्मपरीक्षण करू या

मुलगा ९५% मिळवतो, पण त्याला एखादा सिम्पल ईमेल लिहिता येत नाही.

मुलगी टॉप करते, पण इंटरव्ह्यूमध्ये डोळ्याला डोळा लावून बोलता येत नाही.

कुठेतरी आपली सिस्टीम त्यांना मार्क मिळवायला शिकवते आहे, पण आयुष्य जगायला नाही.

शेवटचा विचार – प्रश्न विचारणं सुरु करा!

पालक म्हणून आपण आपल्या मुलांना रोज विचारायला हवं:

"तुला आज नवीन काय शिकायला मिळालं?"

"काही समजलं नाही का? चला, आपण एकत्र समजून घेऊ."

"हे शिकून तू आयुष्यात काय करू शकतोस असं वाटतं?"

मुलांच्या गुणांपेक्षा त्यांच्या समजुतीची वाढ साजरी करूया.

एक हाक

आपल्या शिक्षणपद्धतीत फार मोठे बदल लागतील, होणारही आहेत. पण तोपर्यंत आपण तरी एक गोष्ट करू शकतो, आपल्या मुलाला गुणांच्या मागे न लावता, ज्ञानाच्या प्रवासावर सोबत घ्यायचं.

आज २५,००० मुलं ९५% गुण मिळवतात, हे छानच.

पण खरं स्वप्न तेव्हाच पूर्ण होईल, जेव्हा ९५% मुले आत्मविश्वासाने म्हणतील, "हो, मी तयार आहे!"

लेखक: धनंजय शिंगरूप

ब्लॉग: प्रिय पालक आणि विद्यार्थी

 ©Dhananjay Shingroop

Educator and Trainer at 

GrowEng Studies and Trainings

Coaching Institute for English and Social Science 

CLICK HERE FOR : Why the differences increased between parents and their children?

GROWENG STUDIES AND TRAININGS 

CONTACT : 9404911719

Though your like is single it's valuable to us. 

Click on below given title to switch our FB page and like it now.

GROWENG STUDIES AND TRAININGS

MORE HELPFUL COURSES

Know more about Spoken English Class online/offline

मुलांचा अभ्यास कसा घ्यावा?

How to Become Intelligent?

Admissions open for year 2024-25